De geschiedenis van het dorp

Tweeduizend jaar geleden was de plaats waar nu het dorp Heilig Landstichting ligt, een klein stukje van een woud dat zich van de Romeinse legerplaatsen op de Hunerberg en het Kops Plateau uitstrekte tot Xanten en Goch.

In de Middeleeuwen zijn hier en daar kleine delen van dit grote bosgebied ontgonnen, ook in de zone vanaf de Nijmeegse stadswallen tot de Postweg-Groenwoudseweg. In de 14e of 15e eeuw heeft het Nijmeegse Broerenklooster aan de Groesbeekseweg bij Mariënboom een kapel laten bouwen. Het noordelijke gedeelte van het grote bosgebied tot de tegenwoordige grens met Duitsland was in de Middeleeuwen in het bezit van de graven en hertogen van Gelre. Zij gebruikten het Nederrijkswald, zoals dat in die tijd werd genoemd, vaak voor hun jachtpartijen.
In de zeventiende eeuw hebben de Staten van Gelderland, die toen eigenaar van het Nederrijkswald waren, grote percelen van dit bos uitgegeven aan welgestelde Nijmeegse burgers die daarop boerderijen hebben gesticht. Dat gebeurde ook aan de oostkant van de Groesbeekseweg en de Meerwijkselaan. Op de oudste kaarten van deze streek, van omstreeks 1640, zien we op de plaats van het latere dorp Heilig Landstichting enkele boerderijen liggen. De landerijen die daarbij hoorden werden begrensd door de tegenwoordige Joanneslaan, Casa Nova en de Mgr. Suyslaan.
In de loop der tijd vestigden zich langs de doorgaande weg van Nijmegen naar Groesbeek enkele herbergiers en in de omgeving verrezen arbeiderswoningen en allerlei kleine winkels. Deze kleine gemeenschap van boeren en neringdoenden werd ‘De Ploeg’ genoemd. Een herberg die op de hoek van de Nijmeegsebaan en de Andreaslaan stond, droeg dezelfde naam.
Een grote verandering in de buurtschap De Ploeg vond plaats in de jaren 1910-1920. Toen kocht de Heilig Land Stichting onder leiding van de priester Arnold Suys hier een terrein aan voor een devotiepark, museum, begraafplaats en bijbehorende kerk. In dit park zouden volgens de stichtingsakte de ‘gewijde plaatsen van het Heilig Land’ worden opgebouwd om het leven en lijden van Christus op de ‘authentieke en meest verheven wijze voor te stellen’. Het gehele complex leidde tot de bouw van een aantal kloosters en gaf de aanzet voor een woonwijk met als centraal punt de parochie De Meerwijk. Deze parochie stichtte een kleuterschool, een jongens- en meisjesschool. Er ontstond een bloeiend verenigingsleven waarvoor de Jubelzaal (het huidige Zaaltje) werd gebouwd.
In de jaren ’30 heeft de gemeente Groesbeek voor deze woonwijk, die toen officieel de naam Heilig Landstichting kreeg, een uitbreidingsplan ontwikkeld. De eerste woningbouw vond in die periode plaats langs de Nijmeegsebaan, Andreaslaan, Sophiaweg en Thaddeuslaan.
In de Tweede Wereldoorlog lag Heilig Landstichting in de herfst en winter van 1944 in het strijdgebied van Duitse en geallieerde troepen. Veel huizen werden beschadigd en Mariënbosch diende als militair hospitaal.
Na 1950 is het uitbreidingsplan van Heilig Landstichting verder gerealiseerd, zowel door de bouw van woningwetwoningen als van villa’s en bungalows. Daardoor kreeg het dorp, in combinatie met de woningen uit de jaren ’30, een gevarieerde bebouwing.

De historie van Heilig Landstichting en omgeving wordt in al haar aspecten uitvoerig beschreven in het boek ‘Van Heilig Woud tot Heilig Land’ (Utrecht, uitgeverij Matrijs, 2e druk 2005, ISBN 90 5345 170 6; prijs € 19,95). Dit werk is evenals bovenstaande tekst samengesteld door leden van de Heemkundewerkgroep Heilig Landstichting, contactpersoon Helma Nijenhuis, tel. 024-3608780, stuur haar een e-mail: heemkundewerkgroephl@gmail.com